Moloch!!

“Having conceived Babel, yet unable to build it themselves, they had thousands to build it for them. But those who toiled knew nothing o the dreams of those who planned. And the minds that planned the Tower of Babel cared nothing for the workers who built it. The hymns of praise of the few became the curses of the many—Babel! Babel! Babel!”
—Maria, Metropolis (1927)

I.
Mayroon pang hilik ang buntong-hininga bago magsimula,
araw na balót pa nitong namumusyaw na kumot ng dilim.
Laging namimilit ang mga orasan: kahit pa tulalang
bumabangon itong wisyo sa umaga. Mabigat ang diin
nitong mga paang laging sumasadsad sa gaspang ng banta
ng daang pinunô ng mga balakid na kayang kumitil.

Habang naghihintay ng mga sasakyan, dama ang pagkitil
sa katiyagaan. Di maláman-láman kung sa’n nagsimula’t
kung natatapos ba itong laksa-laksang gulong na madiin
ang pagkakalapat sa mga kalsada. Nakakatulalang
sipatin: hilera nitong mga táong mata’y nandidilim
sa gutom at púyat, ngunit laging handa’ng bisig sa pagbantang

sumabit. Dahil nga nagsisiksikan na, di na nagbabantang
magbigay ng puwang ang mga katawang pilit ’dinidiin
ang tindig at kapit sa p’westong ’ginitgit. Do’n nagsisimulang
uminit ang ulo nilang naubusan ng antok—kinitil
nitong usad-uod at naglilingkisang sasakyan. Tulalang
nagdarasal itong pag-asa sa sulok ng bulsang madilim.

Aabútang halos di na gumagapang ang pila. Sa dilim
ng nanggigitatang estasyon nagtago ang mayroong banta
sa kolorum. Halos di na maisara ang pintong kikitil
sa mga naiwang biyas na humabol sa nagsisimulang
pagsara nitong tren. Karneng ginigiling sa pagkakadiin,
mga pasaherong nabibilasa na at natutulala.

Madikit ang titig sa cellphone ng walang masakyan. Tulalang
naghihintay silang inalay na’ng s’weldo, kahit mapangkitil,
pamasaheng dukot nang dukot sa bulsa. Mayroon pang banta,
polusyon sa b’yahe: paghulas ng takip nitong nandidilim
na humpak sa mukha. Ang loob at bait ay nagsisimulang
kumalas sa isip. Ang takbo ng oras, lalong nandidiin.

Di mapapabilis ang mga paggalaw, kahit pa idiin
ang pambubusina sa nangarambolang sasakyan. Tulala
itong mga ilaw—lungti, dilaw, pula— hanggang sa magdilim.
Bawat panulukan at mga bituka ng lungsod ay banta
sa pinipilahan nitong mga paang ugat na. Pagkitil
ang bawat nakaltas na oras sa kíta. Pagód na simula

ang sumasalubong sa trabaho. Dilim na mayroong banta
ang pag-uwi. Hitik ang pagkatulalang mayroong madiing
titig sa namulang bintana. Pagkitil ang bawat simula. .

II.

Dahil walang langit sa dinadaanan ng bawat biyahe,
nakatungó silang taimtim ang dasal na tíla sumamo
sa kalsadang hitik sa pula at init. Kulang ang kandili

sa sariling di na nakapaghapunan, ganito parati
ang pag-uwi. Lalong dinadasalan pa ang lahat ng santo
dahil walang langit sa dinadaanan ng bawat biyahe.

Kalung-kalong nila’ng ipapasalubong: kaunting ináni
sa s’weldong inipit. Pinipilit nilang huwag magpatálo
sa kalsadang hitik sa pula at init. Walang pagkandili

sa pagsisiksikan ng mga katawang nagkálat sa kalye—
basta makasakay kahit nakatayo at kahit patúngo
do’n sa walang langit na dinadaanan ng bawat biyahe.

Aabútan nilang tulóg na’ng pamilya. Mayro’ng pagsisisi
sa pagtanggap nila sa bagong posisyon. Sana umasenso
ang kalsadang hitik sa pula at init. Hungkag na kandili

ang pag-uwi. Di pa natatapos itong gabi’t mahuhúling
pumupuslit itong ’bináong trabaho—bagong kalaguyo
dahil (impiyerno ang dinadaanan ng bawat biyahe
sa kalsadang hitik sa pula at init) patay na’ng kandili.

III.
Hindi natatapos na bangungot itong halimaw na lungsod:
araw-araw nito akong hinihila para lang ialay
ang aking sarili sa di nakikitang sinaunang diyos.

Hindi lámang ako ang napapasunod: wala silang hinay
na dumagsa, dahil sa kumakalansing ningning ng pangakong
pag-unlad ng bulsa at nang makaluwag sa kanilang búhay.

Nagtatayo sila ng mga pundasyon at do’n ipapako
ang mga abuhin nilang mga kamay, bilang pagdakila
sa barakong diyos. Nang masuwag niya’ng yaman, ’tinatago

ang tubò sa kahang ’pinagkakaloob sa templo—ang dilàng
matayog ang nasàng matikman ang kahit kakaunting langit.
Ngunit hindi lahat ay nakapapasok. Mayroong hiwagang

pilit pumipigil sa lahat ng nása ’babâng nagnanais
na makaangat pa, habang nalulunod ang nása itaas
sa kaginhawahang di ikukumpisal bilang labis-labis.

     Hindi napapawi ang gutom ng diyos kahit pa madalas
     tuloy-tuloy lang din ang dagsa ng tao. Para sila’y ritwal
     na magsakripisyo at nang lumago pa ang yaman ng lahat.

     Ganito parati hanggang sa magdamag at di natin alam
     kung paano ito maiiwasan pa. Ang mga bituka
     at galamay nitong lungsod ay iisa: táyo nama’y laman

     dito sa kalsadang malubha’ng panunaw, ipinaparada
     ang mga nahulas nating kaluluwa, ubos na ang bait
     bago magtrabaho, sa daan ding ito tayo ’sinusúka,

     habang ito’y dahan-dahang gumagapang sa noon ay liblib,
     kinain na nitong semento ang lupa, matalas na ngipin
     ang lahat ng kanto, sa bakanteng lote muling magtitindig

     nitong mga templo’t nang makahamig pa ng aalipinin.
     Paunti-unti man ang pagpapalawak, wala táyong takas
     sa higpit ng kapit nitong makinaryang di magpapapigil.

          Nakaramdam ako ng masidhing tibok na lalong umalab
          sa pagkaantala ng aking pahinga—ginabi na ako
          at kakauwi lang. Biglang nang-iinis itong tumatawag:

          alagad ng diyos na palagi na lang n’yang pinatutungó
          ang mas mababa pa sa kaniya. Galit na galit ang tinig
          sa aking kawalan ng ganang mag-alay. Pero ang totoo,

          dinig na dinig ko ang nginig sa boses niyang pinipilit
          itago ang tákot. Dahil malalagot siya sa kanilang
          higit pa sa kanya. Kayâ kung ako daw ay paulit-ulit

          na magpapasaway, mapaparusahan kami: ginigisa
          sa loob ng tansong toro. Bumabangon sa pagkakatúlog
          ang matandang diyos. Luluhod ang lahat at sisigaw silang

       mayro’ng pagbubunyi at mga pagtangis—Moloch! Moloch! Moloch!